Introductie Nieuws en mededelingen

Hoe een ‘Sterkenburg’ ontstond. 

Door Ton van der Werf

In de tien jaar dat Peter Sterkenburg en ik bevriend waren, kreeg ik de kans om een “kijkje in zijn keuken” te nemen. Zijn bijzondere techniek, die hij waarschijnlijk afgekeken had van beroemde zeventiende-eeuwse voorgangers, was gebaseerd op het schilderen in dunne lagen. Ook al heeft hij een aantal pentekeningen gemaakt, toch werkte hij het liefst met olieverf. Sommige van zijn schilderijen tellen wel 25 lagen verf, die met een kwast dun werden opgebracht. Hierdoor verkreeg zijn werk een ongelooflijk mooi realistisch effect, alsof de zon door de golven en de wolken heen schijnt. Als laatste zette hij met een fijne penseel lichteffecten op zijn werk waardoor het meer diepte kreeg. 
Ondanks het bijzondere realisme van zijn schilderijen was hij geen fijnschilder. Het liefst werkte hij met een grof soort linnen. Dat vond hij het prettigste werken. Het is eigenlijk wonderbaarlijk dat hij in staat was om de tuigage van zijn schepen zo scherp op deze ruwe ondergrond neer te zetten. Die schilderde hij bij voorkeur ’s avonds. Hij vond het een monnikenwerk, maar helaas noodzakelijk. Met een dunne penseel werden de lijnen van zijn tuigages in stukjes van slechts een paar centimeter lang aan elkaar geregen, omdat zo’n fijne penseel maar een beperkte hoeveelheid verf kan bevatten. Dat dit in etappes werken niet te zien is en dat de lijnen zo natuurlijk zijn afgebeeld, toont het vakmanschap van de meester. 
Daarbij stoorde het hem niet eens als zijn trouwe poes Josephine bij hem op schoot sprong als hij zat te werken. Hij was zeer gesteld op het dier en maakte graag het grapje dat de authenticiteit van zijn werken na zijn dood vastgesteld zou kunnen worden door de haren van Josephine, die op bijna ieder schilderij voorkomen. 
Peter was een nachtmens. Van de ‘morgenstond met het goud in de mond’ moest hij niets hebben. Op de vraag van een journalist of een bepaald schilderij bij het ochtendgloren of bij zonsondergang was ontstaan, antwoordde hij: “Ik schilder alleen zonsondergangen. Zonsopgang is mij te vroeg!” In zijn atelier hingen speciale lampen, waardoor hij zonder daglicht kon werken. 

Voordat hij met schilderen begon, moest er nog veel werk verzet worden. Met name schilderijen van niet meer bestaande schepen en achtergronden uit het verleden vroegen om veel onderzoek. Hij had een indrukwekkende verzameling maritieme en historische boeken, die hem in staat stelden om waarheidsgetrouw te schilderen. En hij beschikte over een fotografisch geheugen zodat het hem geen moeite kostte om een bepaald schip voor de tweede keer af te beelden. 
Zo heeft hij een aantal doeken gemaakt van de radersleepboot “Hercules”, een onderwerp waar hij grote affiniteit mee had. Toch is elk van die schilderijen weer anders. Ook al werd hij in de begintijd van zijn carrière wel eens gedwongen om door geldgebrek prentjes aan de lopende band te schilderen, op latere leeftijd was zijn stelregel dat iedere klant recht had op een uniek schilderij. Peter had zelf een voorliefde voor de stoomvaart, omdat hij zijn leven lang in techniek geïnteresseerd was. Vandaar dat hij een flink aantal stoomsleepboten  heeft geschilderd. Toch is zijn oeuvre aan zeilschepen veel groter omdat er meer vraag was naar schilderijen die het tijdperk van de zeilvaart voorstellen. In de jaren 1986 t/m 1992 maakten bommen en tjalken samen meer dan 30% van zijn gehele oeuvre uit. Daarna kwam het succes in  Azië en daarmee ook andere onderwerpen.   
Als dan het moment gekomen was om  aan een schilderij te beginnen, maakte hij eerst een schets op papier alsof hij naar beneden keek vanuit een helikopter. Op die schets tekende hij zijn eigen positie van waaruit hij naar de schepen en de achtergrond keek. Windrichting en stand van de zon op een bepaald moment van de dag werden ook aangegeven. Vervolgens  plaatste hij zijn schepen zodanig dat ze op het doek het best tot hun recht zouden komen. Vaak maakte hij ook nog een schets vanaf het water gezien, zodat de compositie in één keer goed zou zijn. Met houtskool werd die tekening dan met een paar lijnen op het linnen vastgelegd.

Peter werkte het liefst met een vast aantal kleuren, waaronder Gebrande Omber en Sienna, Rode, Gele en Oranje Cadmium, Groene Aarde, Donkere Ultramarijn en Pruisisch Blauw. Wat opvalt is dat zijn werken lichter worden nadat hij kennis heeft gemaakt met het Verre Oosten, waar het licht veel scherper is dan in onze streken. Hij bezocht in Azië de havens van Penang, Kuala Lumpur, Malakka, Singapore, Guangzhou in China en Sydney, maar zijn favoriete haven bleef Victoria Harbour, de haven van Hong Kong, een haven waar hij verliefd op werd en die een bron vormde voor veel van zijn latere schilderijen. 
De kunstenaar was een perfectionist. Op 99 van de 100 schilderijen klopt werkelijk alles. Dat wordt telkens weer bevestigd door maritieme experts en mensen die zelf gevaren hebben. Maar in dat ene geval veroorloofde hij zich de vrijheid om de achtergrond of de ligging van een schip zo aan te passen dat de compositie het beste tot zijn recht kwam. Hij gebruikte een camera om details van moderne schepen en achtergronden vast te leggen, zodat hij dit materiaal en de schetsen die hij ter plaatse maakte later in zijn atelier kon gebruiken voor zijn schilderijen. Vervolgens plaatste hij die schepen zodanig op het linnen dat het beste resultaat werd verkregen. 
Peter Sterkenburg heeft lange tijd nodig gehad om zijn techniek te vervolmaken. Dat blijkt uit schilderijen uit zijn zogenaamde “donkere” periode, waarvoor ongetwijfeld 17e eeuwse schilders als Jan van Gooyen en Ludolph Backhuysen als voorbeeld gediend hebben. Later was zijn grote voorbeeld de Britse schilder Montague Dawson, die echter een grovere penseelvoering had. In de 26 jaar dat Peter Sterkenburg als beroepsschilder werkzaam is geweest, wist hij zich een techniek eigen te maken, die uniek en duidelijk herkenbaar is. Je haalt een ‘Sterkenburg’ zo tussen andere zeeschilderijen uit. Dat ligt, net als bij Dawson, aan de manier waarop hij zijn kwast hanteert. Zijn tuigages zijn met een fijne penseel neergezet. Daardoor ontstaat de indruk dat alles tot in detail is afgebeeld. Maar van nabij blijkt dat niet te kloppen. De gezichten van de schepelingen bestaan uit een paar vlekjes; een fijnmazig visnet op een bomschuit ontstaat door een paar streken met een droge kwast; de donzige wolken zijn met korte grove halen geschilderd. Elke streek is raak.

Zijn luchten zijn, net als trouwens zijn water, zijn handelsmerk. Ook daaraan herken je een ‘Sterkenburg’ onmiddellijk. Toen hij bij ons in Kuala Lumpur op bezoek was, zat hij, tot grote wanhoop van onze Chinese huishoudster, urenlang naar de wolken te turen. Volgens haar zat die vreemde gast de hele dag niets te doen. Het was moeilijk om haar aan het verstand te brengen dat Peter inspiratie zocht voor volgende kunstwerken. Zo is hij eens op weg naar huis tijdens een  ijzige nacht, na een biljartavond in zijn stamcafé in Zurich, uitgegleden waardoor hij op zijn rug terecht kwam. De sterrenhemel, die hij toen zag, heeft geleid tot een prachtig “maanlichtschilderij”, dat in Australië verkocht is. Hij beweerde later dat hij zo onder de indruk was van die lucht, dat hij nog een tijdje op de stoep is blijven liggen. Gelukkig heeft niemand er iets van gemerkt, want anders zou de consternatie in het dorp groot zijn geweest.  
Peter heeft ons geleerd om anders te kijken. Vroeger keken mijn vrouw en ik, net als de meeste andere mensen, alleen naar de lucht om te zien wat voor weer het zou worden. Nu kijken we steeds vaker omhoog en de prachtige luchten, die we dan soms mogen bewonderen herinneren ons aan een bijzondere vriendschap. We noemen zo’n lucht dan ook een ‘Sterkenburg-lucht’ als eerbetoon aan een kunstenaar die met zijn penseel in staat was om schepen, golven en wolken te laten bewegen. 

Gegevensbestand

Wij zijn geïnteresseerd in uw reacties en beantwoorden, voor zover dat mogelijk is, uw vragen met uitzondering van waardeschattingen. Ook zoeken wij nog ‘Sterkenburgs’ die niet in het boek ‘Met de zee verbonden’ staan. Wij ontvangen dan graag van u een digitale foto, het liefst buiten genomen (zonder flitslicht), en vermelding van de  maten van het doek/paneel zonder de lijst. En als dat bekend is ook graag het jaar dat de kunstenaar uw schilderij maakte of sinds wanneer het in uw bezit is. U kunt ons bereiken via e-mail door op het envelopje te klikken.   

Op zoek naar informatie over Peter J Sterkenburg

De Stichting Maritieme Schilderijen Peter J. Sterkenburg heeft als doel om het werk van de Friese kunstenaar bij een groot publiek onder de aandacht te brengen. Veel wetenswaardigheden over de schilder zijn te vinden in de biografie ‘Met de zee verbonden’ en op deze website. Wat nog ontbreekt zijn vooral gegevens over het begin van zijn carrière.

Jan Wietze Ludema die binnen het bestuur de Media beheert, is daarom voortdurend op zoek naar krantenknipsels en recensies die betrekking hebben op het werk van Sterkenburg. Op onze website is, onder ‘Nieuws’ te zien wat er tot op heden bekend is. Ludema is iedereen dankbaar die kan bijdragen bij het aanvullen van ontbrekende gegevens. Hij is te bereiken via e-mail door op het envelopje te klikken. 

“ ‘t Witte Huuske” 
De Friese kunstenaar Peter Sterkenburg schilderde in het begin van zijn carrière (Bruine periode) ook stadsgezichten. Ook op Terschelling (1976) vond hij een mooi karakteristiek woning aan de Westerburen 1 in Midsland. " ‘t Witte Huuske" was oorspronkelijk een woonhuis en heeft  Jaartalankers 1620. Vanaf 7 september 1965 is het  ingeschreven als Rijksmonument. Vanaf 1987 is hier het populaire restaurant " ‘t Witte Huuske" gevestigd. Meer wetenswaardigheden over de schilder zijn te vinden in de biografie 'Met de zee verbonden, Peter J Sterkenburg, een maritiem schilder'. 

Trends: oude meesters en antieke kunstwerken combineren in een modern interieur

Antiek en schilderijen uit die tijd stoffen hun vurige imago af. Met de juiste eigentijdse setting kan een zorgvuldig uitgevoerd contrast tussen oud en nieuw de schoonheid van traditionele meesterwerken weer helemaal naar voren halen. Oud zag er nog nooit zo fris uit. ArtRevisited is een drukkerij die een aantal kleurenprints van de schilderijen van Peter Sterkenburg aanbiedt. Deze worden gedrukt met een speciaal drukproces (Giclée) en zijn van uitzonderlijke kwaliteit. U vindt dit bedrijf op www.artrevisited.com

Franeker 
De Friese kunstenaar Peter Sterkenburg schilderde in het begin van zijn carrière (Bruine periode) ook stadsgezichten. Het woonhuis  dat in 1634 gebouwd is aan de Froonacker 16 in Franeker, is daar een mooi voorbeeld van (rechts boven). Peter Sterkenburg maakte dit schilderij in 1976. Rechts op de foto staat het voormalige pakhuis Poolshof, dat uit 1765 dateert. 

Op de grote foto links is het Noorderbolwerk te zien. Meer wetenswaardigheden over de schilder zijn te vinden in de biografie 'Met de zee verbonden, Peter J Sterkenburg, een maritiem schilder'. 

Verfijnd zoeken

• Nieuws Periode 1970-2000
• Nieuws Periode 2000-2015
• Nieuws Periode 2015-2023